Nog sneller dan zij was opgelaaid, doofde de discussie over de vaandelvlucht van ‘topcolumnist’ Bert Wagendorp als een nachtkaars uit. Nog wat kleine stekeligheden tussen bloggers die elkaar altijd en overal in de haren zitten, en dat was het dan weer. Maar welke conclusie heeft al het geredetwist en gescheld op de weblogs van Ombudsman Thom Meens (‘Columnist van zijn eigen weblog weggepest’) en van GJ Bogaerts, Chef Internetredactie van de Volkskrant (‘De Ombudsman en Wagendorp’) allemaal opgeleverd?
De meesten hadden, net als de Ombudsman en GJB begrip en sympathie voor de beslissing van Bert Wagendorp om te stoppen met het publiceren van zijn papieren column op het VK Weblog. Sommigen hadden er juist geen goed woord voor over. Ik hoor zelf bij die laatsten. Mijn kritiek op de beslissing van Bert Wagendorp had geleid tot de column van de Ombudsman. Hij had mijn opmerkingen echter ten onrechte geanonimiseerd, want ik uit mijn ‘soms stevige kritiek’ immers niet voor niets steeds onder mijn eigen naam. Een mening waarvoor men geen verantwoordelijkheid wil nemen is in mijn ogen even zin- en waardeloos als een column waarop men geen kritiek kan verdragen.
Toen ik las dat Bert Wagendorp geen zin meer had in ‘aanvallen in de rug, valse verdachtmakingen en op de man gespeelde vuiligheid’, dacht ik eerst nog even dat hij het over zijn eigen column had, en dat hij daarmee dus zou stoppen. Niet dus. Hij gaat gewoon door met zijn bespotten, bespugen en bekritiseren van mensen die zich niet kunnen of mogen verweren.
Alleen kunnen nu ook anderen niet meer reageren. Wagendorps loyale collega’s Thom Meens en GJ Bogaerts tonen begrip: Arme Bert, hij werd zó geplaagd, en dat terwijl hij eigenlijk alleen bewonderaars op zijn weblog toeliet. En vervolgens ging de discussie op het weblog van de Ombudsman en ook hier, op het weblog van de Chef Internetredactie, voornamelijk over anonimiteit.
Toch was dat niet het punt was waar het om draaide. Bert Wagendorp kan namelijk gewoon heel slecht tegen kritiek, zelfs als die gefundeerd, terecht en dus noodzakelijk is. Als columnist wil hij scherpe stukken schrijven, maar hij wil verder geen last hebben van de discussies waartoe hij als columnist moet prikkelen.
De meeste journalisten kunnen slecht tegen kritiek omdat de pers voor zichzelf een uitzonderingspositie heeft opgeëist waarin zij zelfs niet bekritiseerd kán en zelfs niet mág worden. Journalisten zijn hierdoor zo gewend (en verwend) geraakt, dat zij die vrijwaring van kritiek als een soort grondrecht zijn gaan beschouwen. Vandaar ook die lange tenen: Die konden doorgroeien omdat niemand er ooit op kon gaan staan. Het stelsel van checks and balances dat onze democratie evenwichtig, rechtvaardig en gezond moet houden, heeft geen vat op de journalistiek. De Trias Politica is op die manier een Politiek Kwartet geworden, waarin de vierde onafhankelijke politieke macht de andere drie constant de maat mag nemen maar zelf steeds buiten schot blijft.
De promotie van Bert Wagendorp tot huiscolumnist (en meteen ook maar tot ‘topcolumnist’, toe maar) past naadloos in wat ik de ‘verwagendorping’ van de Volkskrant ben gaan noemen: Een trend waarin journalistieke onafhankelijkheid, integriteit en betrouwbaarheid wordt overwoekerd door vooringenomenheid, partijdigheid en belangenbehartiging. Verlies aan nuance is het eerste symptoom. Bert Wagendorp zal het nog ver schoppen onder dit bewind. Tenzij een wal van democratie en ouderwetse journalistieke waarden dit schip-op-drift zal weten te keren.
De vraag waar de discussie over had moeten gaan is of het nog wel juist is dat columnisten hun lezers mogen uitdagen met kritische meningen en prikkelende stellingnamen zonder dat men daarop kan reageren. Ik vind van niet, en zelfs GJB schrijft: “Ik denk dat journalisten het zich eigenlijk niet kunnen permitteren om zich aan het publieke debat te onttrekken.”
Iedereen die zich in de media niet beperkt tot onafhankelijke en betrouwbare verslaggeving maar zijn of haar publicitaire mogelijkheden benut voor het uiten van eigen opvattingen over van alles en nog wat, en dus voor het beïnvloeden van de publieke meningsvorming, moet open en bloot staan voor weerwerk, tegenspraak en kritiek. Als burgers daartoe niet de mogelijkheid hebben, raakt onze democratie uit balans. Een te kleine groep heeft dan namelijk zonder enig democratisch mandaat en ook zonder verantwoordingsplicht een onevenredig grote invloed op de publieke meningsvorming en zodoende indirect zelfs op de politieke besluitvorming.
Als sommige mensen zich in hun reacties niet kunnen beheersen en zich niet onthouden van grofheden en persoonlijke beledigingen (zoals ook weer op de weblogs van de Ombudsman en van GJ Bogaerts), dan zal geen redelijk mens het verwijderen van zulke reacties opvatten als censuur. Het criterium mag zijn dat bijdragen dienstig zijn aan de discussie en de meningsvorming. Grofheden, beledigingen en andere aanvallen van persoonlijke aard zijn dat niet.
Grenzen van fatsoen zijn vaak dezelfde als die waarbinnen nog een redelijke en zinvolle discussie kan worden gevoerd.
PS
Bert Wagendorp had mij al op 19-12-2005 levenslang verbannen van zijn weblog. Van mij heeft hij de laatste anderhalf jaar dus geen last gehad, omdat hij mijn mond effectief had gesnoerd. Reken maar dat ik daar soms bijna in gestikt ben. Het hoe en waarom van die verbanning kunt u lezen op mijn weblog “Weblog dient niet voor kritiek op journalistiek. Of juist wel?” van die datum. Dat weblog was de enige mogelijkheid van ‘verweer’ tegen een onredelijke en disproportionele straf voor kritiek op iemand die zelf iedereen vanuit zijn veilieg schuttersputje bespot, bespuugt en bekritiseert.
Robert VanWaning 
Hear, hear.
Mag ik hier ten verdere bewijze nog aan toevoegen het aannemen als columnist van John Vinocur, een Kremlinoloog van het type dat met Paul Brill, Arnout Brouwers en Arie Elshout al ruim oververtegenwoordigd is. Al deze mensen weten uit de meest simpele persberichtje nog te halen wat Poetin of Merkel voor ontbijt hebben gehad – uiterst knap, maar volstrekt zinloos – Wagendorp op het intellectule niveau.
En als klap op de vuurpijl krijgen we ook nog Nausicaa Marbe erbij. Niet dat ze zo slecht is, maar de krant wordt al voor zo’n groot deel gevuld door literatoren en andere alfa-intellectuelen. Hebben ze op beleidsniveau nu nog steeds niet door dat de wereld uit meer bestaat dat het schrijven van boeken of stukjes?
Hoewel ik het geheel met je eens ben, blijft de opmerking van iemand in deze discussie, dat je een verschil tussen een column en een blog moet maken, bij me hangen.
Een column is geen opiniestuk, een columnist die zich ook maar iets van zijn critici zou aantrekken, kan geen columns meer schrijven
@Peter,
Een goed punt. Maar iemand die rotzooi schrijft, moet daarop ook ooit gecorrigeerd kunnen worden, als het niet van officiele wege gedaan wordt.
Maar het blijft het punt staan dat iemand die over anderen rotzooi uitstort, geen verweer heeft tegen mensen die dezelfde soort rotzooi over hem uitstorten.
Ruud, de Volkskrant heeft inderdaad inmiddels een aanzienlijke batterij neoconservatieve havikken in stelling gebracht tegen het Iraanse gevaar, ook al wordt dit voornamelijk onderkend door de As van ‘Wie Niet Met Ons Is, Is Tegen Ons’. Wie in een reactie op een hoofdredactionele Commentaar opmerkt dat al die oorlogshitserij geen enkel redelijk belang dient, vindt zijn bijdrage aan het publieke debat later niet meer terug in de ruimte die daar toch echt voor bedoeld is.
Laten wij het hier echter alsjeblieft hebben over mogelijke (en noodzakelijke) verbeteringen van de interactie tussen journalistiek en burgerij. Want daar schort het nogal aan, lijkt me.
Peter, ik zien niet in waarom columnisten niet open zouden moeten staan voor weerwerk, tegenspraak en kritiek. De dames en heren kennende, zijn zij heus niet zo gemakkelijk van hun stuk te brengen. Het kan echter geen kwaad om dat, waar nodig, te proberen. Broodschrijvers hebben immers niet per definitie altijd gelijk, hoe behendig zij ook kunnnen schrijven.
Peter, nu lees ik het pas goed: Je schrijft dat een column géén opiniestuk is! Wat dan wel, volgens jou?
@Robert,
Ik denk dat het twee zijdes zijn van dezelfde medaille: een slechte relatie met het publiek gaat bijna vanzelf samen met het hebben van matige medewerkers.
Inderdaad, Anoniem (ip: 90.23.154.218), ook je beide laatste bijdragen heb ik verwijderd, omdat:
1. Je anoniem blijft, ondanks mijn eerdere verzoeken om je vizier te openen;
2. Omdat je een ontkenning van de holocaust suggereert, en dat is ontoelaatbaar;
3. Omdat je way off-topic bent en niet van plan lijkt om in te gaan op de vraagstelling in dit blog en dus ook niet op wat anderen te berde brengen.
4. Omdat je andermans weblog probeert te misbruiken voor je eigen schimmige doeleinden.Reactie is geredigeerd
Ruud, het is eerder andersom: Matige journalisten zijn niet bereid en zeker ook niet in staat om een goede relatie met hun publiek op te bouwen. Zij hebben maling aan het belang van hun functie voor een gezonde, transparante, evenwichtige en rechtvaardige democratie. Zij zien er alleen een mogelijkheid in om hun eigen belangen en eventueel die van hun netwerk te behartigen. Zij moeten worden bestreden met hun eigen wapen: Tekst.
In forumdebat e.d. gaat het er m.i. nog altijd om dat men het heeft over de topic(inhoud). Vroeger gold hier dat je ‘met argumenten’ de andere menig moest bestrijden en dat je ‘niet op de man’ moest spelen. Dus ‘spelen op de bal’ in voetbaljargon.
Tegenwoordig lijkt men vooral ‘de man’ te bespelen hier en wordt er vaak niet meer over inhoud gedebatteerd.
Een goede webdebator is m.i. in staat ‘de man te sparen’ en de ‘inhoud op te pakken’. Op abstracte meningen kun je ook heel ironisch reageren zonder dat je de man zelfs maar aanraakt. Maar als de man zich geheel vereenzelvigd met zijn mening, dan valt er niet veel meer te ironiseren ook. Dan wordt publiek debat ook snel te saai.
Er zijn hier weinig echt inhoudelijke schrijvers die zich nog lenen voor beargumenteerd inhoudelijk debat. Dat lijkt ook niet de bedoeling van deze site?
PS: Ik denk dat schrijvers als jullie nog altijd met succes een eigen (nieuws)website zouden kunnen openen. Elk naar zijn eigen kritische onderwerpen. Volgens mij zijn de reguliere media te veel ingekaderd in het belangenveld van politieke partijen (poldermodel) en uitgevers. Zodat er m.i. hier geen echte kritische pers meer bestaat. Enkele uitzonderingen nog daargelaten.Reactie is geredigeerd
"De meeste journalisten kunnen slecht tegen kritiek omdat de pers voor zichzelf een uitzonderingspositie heeft opgeëist waarin zij zelfs niet bekritiseerd kán en zelfs niet mág worden"
Wéér diezelfde denkfout. Ten eerste schreef Wagendorp hier als columnist. Dat is wat anders dan journalist.
Ten tweede is deze bewering ook nog niet waar. Journalisten krijgen meer kritiek dan gewone mensen als u en ik, en kunnen daar doorgaans ook veel beter mee omgaan. Eea speelt zich af op de redactie, waar gewone mensen als u (ik en tegenwoordig ook) niet komen. U kúnt helemaal niet weten of, en zo ja, hoe journalisten met kritiek omgaan.
Blauw Oog,
Ook zonder ‘denkfouten’ te maken kunnen mensen tot andere conclusies komen dan jij. Jouw oordeel wordt beïnvloed door je binding met de journalistiek. Ik sta daar een stuk kritischer tegenover op grond van mijn ervaringen en hiermee verworven inzichten.
Volgens een (door hemzelf geschreven?) lovende entry in Wikipedia is Bert Wagendorp schrijver en journalist. Hij is nog niet lang genoeg columnist om niet (meer) als journalist te worden beschouwd. Wat mij betreft zal hij daar ook niet de tijd voor krijgen, want zijn columns illustreren het afglijden van de Volkskrant naar een bedenkelijk niveau.
Ombudsman Thom Meens verkeert bij uitstek in een positie om te kunnen beoordelen hoe journalisten in het algemeen omgaan met kritiek. Als hij dus schrijft dat journalisten een beroepsgroep vormen die niet tegen kritiek kan, dan is dat voor mij niet alleen een gezaghebbend oordeel maar tevens een bevestiging van wat ik zelf al lang wist.
Je schrijft dat journalisten meer kritiek krijgen dan gewone mensen. Als dat waar is, dan is het natuurlijk raar dat daarvan zo weinig naar buiten komt. Dit bewijst mijn stelling dat media te weinig transparant zijn als het gaat om kritiek op hun functioneren. Zolang wij niet kúnnen weten hoe journalisten met kritiek omgaan, schieten zij tekort in hun functie van controleurs en rapporteurs van de macht. Burgers hebben er immers recht op om dit te weten, gezien de macht van de media en hun invloed op de publieke meningsvorming en zelfs op de politieke besluitvorming. Kijk eens in de kranten van vandaag hoe kritisch er wordt geschreven en geoordeeld over wat er allemaal in Nederland en vér daarbuiten verkeerd gaat in politiek, bestuur, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven. En kijk dan ook eens wat er in staat over (kritiek op) de journalistiek in het algemeen en bepaalde journalistieke uitingen en gedragingen in het bijzonder: Niets, helemaal niets, zelfs niet in de brievenrubriek. Reken maar dat er ook vandaag weer heel wat kritische ingezonden brieven in de prullenbak zijn beland. (De Ombudsman heeft ooit op mijn verzoek aan de hoofdredactie voorgesteld om afgewezen brieven in een aparte rubriek op de website van de krant te plaatsen: Kansloos.)
De ‘Brief van de hoofdredactie’ van Trouw van 23-4-2005 had als titel ‘Op weg naar convenant tussen krant en lezer’. Hoofdredacteur Frits van Exter (hoofdredacteur Trouw) schreef daarin onder meer: ‘Vooral Maurits Barendrecht [hoogleraar aansprakelijkheidsrecht,rvw] heeft er grote moeite mee dat een beroepsgroep of bedrijfstak die zo veel invloed kan hebben en dus ook zo veel schade kan aanrichten, zich zo gemakkelijk kan onttrekken aan aansprakelijkheid.’ Wat hier wordt geschreven over de aansprakelijkheid van de journalistiek, geldt a fortiori voor haar omgang met weerwerk, tegenspraak en kritiek.
Henk Blanken, verklaard tegenstander van ‘querulanten en trollen’ schrijft in http://www.denieuwereporter.nl/?p=837#comment-29635 op De Nieuwe Reporter: "Ik begrijp Meens en Wagendorp – beide gewaardeerde oud-collegas. Halvegaren en idioten horen bij het krantenvak als scherven bij glas. Je kunt erop wachten. Vroeger, toen dat vermaledijde internet nog niet bestond, lieten we een oudere, bedachtzame maar wat vermoeide redacteur dat gajes op een afstand houden. Hij deed de ingezonden brieven. Dat gaat nu niet meer. Internet gaat niet meer weg, net zo min als gesneden ontbijtkoek en all-inclusive-vliegvakanties. Lezers blijven zich met ons bemoeien, ze kunnen terugpraten en eisen dat er naar hen wordt geluisterd. [..] Het is tuig van de richel dat [Bert Wagendorp] op zijn eigen blog verdacht maakt, dat hem vanuit een anonieme schuttersput neermaait en denkt zich alles te kunnen permitteren omdat je sinds enige tijd mag zeggen wat je denkt." (Henk Blanken beseft niet dat hij die ‘schuttersput’ heeft gejat uit de e-mail van deze querulant aan Ombudsman Thom Meens. Die citeerde er uitgebreid uit in zijn column over de vaandelvlucht van Bert Wagendorp.)
Mary, volgens jou gold hier vroeger dat je met argumenten andermans mening moest bestrijden en dat je niet op de man mocht spelen. Die idyllische tijd heb ik niet meegemaakt. Persoonlijke aantijgingen hebben volgens mij hier steeds alle discussies vroeg of laat doen ontsporen.
Ik voel helemaal niets voor een eigen (nieuws)website. Ik ben geen journalist omdat ik daarvoor niet de instelling en ook niet de gaven heb. Ieder zijn vak, plaats en functie. Ik ben burger. Als krantenlezer wil betrouwbare informatieverschffing en duiding door onafhankelijke en integere journalistieke bronnen die de democratie willen dienen.
Oud-journalist Jan Rietman schreef in de Volkskrant van 14-9-2004 (‘Certificeer echte, onafhankelijke journalist.’): "Dagbladen is maken is een op winst gerichte activiteit die slechts door een paar concerns in Nederland wordt bedreven. Daarmee verkeren ook dagbladjournalisten vaker dan wellicht wenselijk in een commerciële omgeving."
Dit is misschien één van de redenen waarom kranten zo huiverig zijn voor kritisch commentaar: Hun betrouwbaarheid en geloofwaardigheid vormen niet langer hun credo, maar zijn onderdelen geworden van een product image dat rendement moet opleveren.Reactie is geredigeerd
Robert, je schrijft dat onze democratie uit balans raakt als lezers niet kunnen reageren op de columns van Bert Wagendorp. Vind je dat zelf ook niet een klein beetje overdreven?
Dag Jeroen Mirck. Jouw foutieve weergave van wat ik heb geschreven, duidt op de vooringenomenheid waarvan je telkens blijk geeft. Ik schreef immers:
"Iedereen die [..] zijn publicitaire mogelijkheden benut voor [..] het beïnvloeden van de publieke meningsvorming, moet open en bloot staan voor weerwerk, tegenspraak en kritiek. Als burgers daartoe niet de mogelijkheid hebben, raakt onze democratie uit balans. Een te kleine groep heeft dan namelijk zonder enig democratisch mandaat en ook zonder verantwoordingsplicht een onevenredig grote invloed op de publieke meningsvorming en zodoende indirect zelfs op de politieke besluitvorming."
Jouw ridiculisering van mijn mening is echter wel een goed voorbeeld van datgene wat ik in de journalistiek wil bestrijden.
Met mijn dissidente opstelling tegenover de mediacratie ervaar ik in het klein en (gelukkig) in milde vorm wat Russische dissidenten destijds hun leven lang moesten ondergaan. Jij zult dat wel weer overdreven vinden, maar na alle censuur, ridiculiseringen en verbanningen kan ik toch even niet op een andere vergelijking komen. Als media-critici steevast door journalisten worden betiteld als ‘trollen en querulanten’, dan lijkt dat toch sterk op het krankzinnig verklaren van dissidenten teneinde ze de mond te snoeren.
Commentaar van de Volkskrant op 29/3 jl n.a.v. de arrestatie van de vermoedelijke moordenaar van de Nijmeegse activist Louis Sévèke:"De democratische rechtsstaat blijft vitaal zolang zij nauwgezet wordt gevolgd door luizen in de pels, hoe hinderlijk soms ook."
Maar luizen die het wagen om de journalistiek hinderlijk te volgen en daar kritisch commentaar op te leveren, worden door diezelfde journalistiek betiteld als ‘trollen, querulanten, etterbakken en gajes’..Reactie is geredigeerd
@Robert van Waning,
In de periode die ik noemde tot september 2004 werd er wel gemodereerd. In die zin, dat bijdragen vooraf gekeurd werden op topicgetrouwheid en houdbaarheid. Destijds gold het VK-forum in de wandelgangen van forumschrijvers als het beste forum van Nederland.
Er was toen ook een gescheiden site voor persoonlijke zaken en gehakketak: op de single site. Voor wie daar zin in had.
Overigens: als de pers elke kritiek verliest worden luizen in de pels wel steeds belangrijker voor het democratische debat. Dat ben ik wel met je eens. Hoe belangrijker luizen in de pels worden dus, hoe vaker de journalisten (of hun redactiechefs) hun taak vergeten. :-))Reactie is geredigeerd
"Maar luizen die het wagen om de journalistiek hinderlijk te volgen en daar kritisch commentaar op te leveren, worden door diezelfde journalistiek betiteld als ‘trollen, querulanten, etterbakken en gajes’.."
Is ook mijn ervaring, als het gaat om nepjournalisten. De echte ‘vakbroeders’ houden zich gedeist (of menen er boven te staan). Geldt mijns inziens ook voor boekenschrijvers. Apart volk, veel kinnesinne, en vooral veel drank.
Een column schrijven zit denk ik tussen journalistiek en romanschrijven in. Erger nog dan kranteartikelen vormen columns een ideaal platform voor het uitdragen van propaganda (ideologiejournalistiek – lees de Volkskrant of Trouw eens). Je mag in een column immers de waarheid net zo bewerken als wat MacDonald met een broodje hamburger doet. Het ziet er smakelijk uit op de foto (als je honger hebt) maar zet er niet je tanden in want je veranderd langzaam in een consumptiezombie.
Wat betreft dat geëtter op forums en weblogs, wat mij opvalt is dat juist die mensen die altijd ‘vrijheid van meningsuiting’ zo voor in de mond hebben liggen, het minst goed een andere mening kunnen verdragen, laat staan dat deze types op een basale intelligente manier over iets kunnen discussiëren. Typisch hierin is het gebrek aan eigen argumenten – komt vaak neer op het nablaten van mantra’s die ze elders opgepikt hebben – en een overdaad aan angstemoties.
Dat geldt ook voor de mensen die zoveel waarde schijnen te hechten aan ‘democratie’, maar het liefst op andersdenkenden zeer dictatoriale middelen zou willen loslaten. Kortom: het ‘hunnie’ volk.
Zelf heb ik ook mijn emoties, zo kan ik bijvoorbeeld bijna fysiek misselijk worden van andermans lelijkheid. Ik ben ook niet erg diplomatiek – een karakterfout geef ik toe. Maar liever wordt ik lekker plat uitgescholden (komt meestal neer op ‘rooie rothoer ik zet een brandend kruis in je tuin’), dan de zogenaamd beschaafde woordenbrei te moeten lezen die in wezen hetzelfde, dezelfde haat, uitdragen. En dan is het kringetje weer rond, want voilà, nu zijn we weer terug bij de propagandacolumnisten.
Helaas wordt de (weergave van) de werkelijkheid niet alleen in columns zodanig bewerkt dat deze het belang van de auteur (of diens groepering) ten goede komt c.q. niet schaadt. Ook in stukken waar ‘Analyse’, ‘Achtergronden’, ‘Reportage’ of ‘Interview’ boven staat, schemeren de opvattingen en (groeps)belangen van de journalist door.
Het begrip ‘journalistieke standaard’ wordt aan de achterzijde uitgehold tot er op het laatst niets meer over is van de belangenloze objectiviteit en integriteit die ooit uitgangspunt, maatstaf en doel van journalistieke verslaggeving vormden. De corruptie neemt toe.
Van mij mag een columnist (‘Achtergrond’, ‘Opinie’, etc.) best voor ‘eigen volk’ schrijven, als hij of zij maar niet pretendeert dat dat de absolute waarheid is. Dat laatste is wat mij het meest stoort: dat je nooit leest ‘mijns inziens’, ‘ik vind’, en dat soort zaken. Ook mag er meer aan bronvermelding worden gedaan. Het is geen schrijven meer, maar inpakken (= creatief schrijven).
Journalisten, columnisten, commentatoren, redacteuren en presentatoren moeten in ieder geval eerlijk en helder zijn omtrent hun bindingen en loyaliteiten en er geen geheimne agenda’s op na houden.
Jammer, ik had Bert’s briljante columns graag online gelezen!